Είναι πρόωρο να μιλάμε για ανάκαμψη της Ελλάδας κι όσοι το κάνουν απλά προσπαθούν να δικαιώσουν τη λιτότητα /

του Αντιτίγια Τσακραμπόρτι

Talk of recovery in Greece is premature -and all about justifying austerity ©The Guardian Ίσως να θυμάστε που κάποια στιγμή γινόταν πολλή συζήτηση για ένα ερείπιο ονόματι Ελλάδα. Ήταν το πρώτο ντόμινο που έπεσε στην κρίση της ευρωζώνης. Επισήμως χρεοκόπησε, αλλά κατάφερε να επιπλεύσει χάρη σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια που πήρε από την Ευρώπη και το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ). Για να μπορέσει να δανειστεί, η Αθήνα χρειάστηκε να περικόψει τις δημόσιες δαπάνες, να απολύσει ή να μειώσει τους μισθούς χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων και να ξεπουλήσει κρατική περιουσία. Το αποτέλεσμα ήταν κοινωνική αναταραχή, πολιτική αναστάτωση και οικονομική κατάρρευση. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες βγήκαν στους δρόμους. Η χώρα βρέθηκε εμπρός στο φάσμα της αποπομπής της από το ευρώ, μια εξέλιξη μάλιστα που πήρε το όνομα «Grexit». Κοντολογίς, η χώρα βρέθηκε στο καναβάτσο. Αλλά αν αυτή εξακολουθεί να είναι η εικόνα που έχετε για την Ελλάδα, χρειάζεται να την αλλάξετε: είναι τόσο άνοιξη/καλοκαίρι 2012! Τις τελευταίες εβδομάδες, οι κορυφαίοι ιθύνοντες των Αθηνών προσπαθούν να πείσουν τον κόσμο πως επιστρέφουν στις παλιές καλές ημέρες. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς μιλάει για το«success story» της χώρας του. Ο πρόεδρος της κεντρικής τράπεζας και ο υπουργός οικονομικών του διαβεβαιώνουν πως η Ελλάδα πέρασε τον κάβο. Κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία, δημοσιογράφοι και επιφυλλιδογράφοι του ελλαδικού, αλλά και μέρους του διεθνούς οικονομικού τύπου, καταφάσκουν στο συμπέρασμα αυτό, υπό τα χειροκροτήματα όλων όσοι προσπαθούν να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα και την Ευρώπη: «ξεχάστε το "Grexit" -ετοιμαστείτε να υποδεχθείτε την ελληνική ανάκαμψη-"Greecovery"» όπως σημείωνε μια ιδιαιτέρως βλακώδης «έρευνα» που έλαβα την Παρασκευή (31/5).

 ΕΤο διακύβευμα αυτής της επιχείρησης είναι πολύ σημαντικότερο από το αν μια οικονομία που μετά βίας αντιπροσωπεύει το 2% του ΑΕΠ της Ευρώπης έχει πραγματικά πάρει την ανιούσα. Αυτό που παίζεται είναι η δικαίωση της θεραπείας-σοκ που επιβλήθηκε στα υπερχρεωμένα κράτη-μέλη της ευρωζώνης.

Προ μιας εβδομάδας, το παραδέχτηκε αυτό δημόσια στους «φαϊνάσιαλ τάιμς» η Μαρία Πάολα Τόσι (Maria Paola Toschi), που εργάζεται ως ερευνητής αγορών στην «Τζ. Π. Μόργκαν»: «αν η Ελλάδα κατορθώσει να πείσει πως ανακάμπτει χάρη στην αγωγή της λιτότητας και τις συνοδευτικές μεταρρυθμίσεις, τότε η μεταρρυθμιστική στρατηγική της "ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας" (ΕΚΤ) και του ΔΝΤ θα καταξιωθεί περαιτέρω».

Αν οι ελίτ της Ευρώπης και των ΗΠΑ καταφέρουν να πείσουν πως «θεράπευσαν» την Ελλάδα, θα αποκρούουν ευκολότερα τις επικρίσεις για τη λιτότητα στην ευρωζώνη. Θα μπορούν επίσης να συνεχίσουν να υπερασπίζονται ένα οικονομικό υπόδειγμα που πριν μια τριετία έμοιαζε να έχει εκπνεύσει.

Ατυχώς, τα πειστήρια που μας παρουσιάζουν οι υπερασπιστές της ελληνικής ανάκαμψης δεν πείθουν. Διπλασιάστηκε ο δείκτης τιμών του χρηματιστηρίου Αθηνών; Το φτηνό χρήμα των κεντρικών τραπεζών και των επενδυτών που αναζητούν απεγνωσμένα κέρδη μπορεί να κάνει αστεία παιχνίδια. Έπεσαν οι μισθοί; Ναι, αλλά οι επενδύσεις που υποτίθεται πως θα ακολουθούσαν ουδέποτε εμφανίστηκαν. Τα δημόσια οικονομικά οδηγήθηκαν σε κάτι που μοιάζει με τάξη; Αν πετσοκόψεις το κράτος πρόνοιας και τις δημόσιες υπηρεσίες μπορείς να το πετύχεις αυτό· λίγοι όμως θεωρούν πως η Αθήνα θα κατορθώσει κάποια μέρα να βγει στις αγορές και να λάβει εξιτήριο από τη δανειακή φυλακή όπου την έχουν κλείσει.

Κανείς δεν ισχυρίζεται στα σοβαρά πως η ελληνική οικονομία έπαψε να ασθενεί βαριά· ο«οργανισμός οικονομικής συνεργασίας και ανάκαμψης» (ΟΟΣΑ) προβλέπει πως το 2014 θα διανύσει την έβδομη συνεχιζόμενη χρονιά ύφεσης. Περισσότεροι από ένας στους τέσσερις Έλληνες είναι άνεργοι· στους νέους, είναι οι δύο στους τρεις. Περισσότεροι από το 60% εξ αυτών είναι άνεργοι για πάνω από ένα χρόνο. Σύμφωνα με ένα άρθρο των Νίκου Μαλκουτζή και Γιάννη Μουζάκη στην «καθημερινή», 400,000 ελληνικές οικογένειες δεν έχουν ούτε έναν εργαζόμενο.

Αν και αντιτάχθηκα εξαρχής στη λιτότητα που επιβλήθηκε στην Ελλάδα, θα ήμουν ιδιαίτερα ευτυχής αν είχα κάνει λάθος. Έχοντας επισκεφθεί την Αθήνα αρκετές φορές από το 2011 και έχοντας πολλούς Έλληνες φίλους, θα προτιμούσαν να τους έβλεπα να ορθοποδούν.

Προς το παρόν όμως, το περισσότερο που μπορεί να πει κανείς για την Ελλάδα είναι πως η Γερμανία και η υπόλοιπη Ευρώπη αποφάσισαν να την κρατήσουν στο ενιαίο νόμισμα και να της παρέχουν όσα ευρώ χρειάζεται. Εξ αυτού προέκυψε μια αίσθηση οικονομικής σταθεροποίησης, που προσέλκυσε τους επενδυτές. Η σιωπηλή επίθεση κατά των τραπεζών, από τους επενδυτές -που τραβούσαν σιγά-σιγά τις καταθέσεις τους- σταμάτησε· αλλά οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί πλέον λειτουργούν μάλλον σαν χρηματοκιβώτια, παρά σαν διαχειριστές ρευστότητας.

Βέβαια, όπως σημειώνει ο διαχειριστής κεφαλαίων Ιάσων Μανωλόπουλος, υπήρξαν ορισμένες σημαντικές πολιτιστικές και θεσμικές αλλαγές: πριν την κρίση, η κυβέρνηση δεν γνώριζε ούτε καν πόσους δημοσίους υπαλλήλους απασχολούσε -τώρα ξέρει. Και για όποιον επιμένει να ανοίξει επιχείρηση καταμεσής στην κρίση, σήμερα μπορεί να το κάνει πολύ ευκολότερα. Αλλά αυτές οι πρόοδοι αντισταθμίζονται από την σχεδόν πλήρη κατάρρευση του συστήματος υγείας, την άνοδο της νεοναζιστικής «χρυσής αυγής» (ΧΑ) και την επιχείρηση φίμωσης δημοσιογράφων σαν τονΚώστα Βαξεβάνη, που διώκεται από τη δικαιοσύνη διότι δημοσίευσε έναν κατάλογο υπερ-πλούσιων φοροφυγάδων.

Ενώ η οικονομία εξακολουθεί να είναι κατατονική και η κοινωνία βρίσκεται σε κρίση, οι τρέχουσες ζητωκραυγές μοιάζουν με το γνωστό «η εγχείρηση πέτυχε, αλλά ο ασθενής απέθανε». Είναι μια πιο δραματική εκδοχή αυτού που προσπαθεί να κάνει στη Βρετανία ο Τζορτζ Όσμπορν (GeorgeOsborne) και οι οπαδοί της λιτότητας: να επαναπροσδιορίσουν προς τα κάτω τα κριτήρια της επιτυχίας.

Εδώ και δυο καλοκαίρια, καθόμουν με τον οικονομολόγο Γιάννη Βαρουφάκη στο μπαλκόνι του με θέα την Ακρόπολη, και τον ρώτησα να μου πει εν συντομία τι σκέφτεται για την Ελλάδα: «βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση», μου απάντησε. Τον ρώτησα το ίδιο χτες βράδυ: «η πτώση συνεχίζεται». Κι ύστερα μου είπε μια ιστορία: πέρσι το βιβλίο του «ο παγκόσμιος Μινώταυρος» ήταν ευπώλητο στην Ελλάδα, και ξεπέρασε σε πωλήσεις ακόμα και τις «πενήντα αποχρώσεις του γκρι». Κι όμως, δεν έλαβε ούτε ένα ευρώ για τα συγγραφικά του δικαιώματα. Γιατί όχι; Διότι ο εκδότης του δεν πήρε καθόλου λεφτά από τα βιβλιοπωλεία, που ήταν όλα καταχρεωμένα. Αντί να τα κυνηγήσει, να τα κλείσει και να χάσει για πάντα τα λεφτά τους, ο εκδότης του προτίμησε να αφήσει αυτή την κατάσταση να σέρνεται. Κι έτσι η λιανική πώληση, τα τυπογραφεία και οι συγγραφείς συνεχίζουν να γυρίζουν στο κενό.

Αυτή η γλυκιά ιστορία οικονομικής ανυπαρξίας, για μένα λέει πολλά.

---

Ο Aditya Chakrabortty είναι οικονομικός συντάκτης.