Τα Βαλκάνια στα Δίχτυα της Νέας Τάξης Πραγμάτων

(Μέρος 2ο)

• "...σε γενικές γραμμές η οικονομική κρίση στις νότιες χώρες της ΕΕ αφήνεται να εξελιχθεί σα να ήταν φυσικό φαινόμενο, η περιοχή των Βαλκανίων -μια περιοχή ευαίσθητη από άποψη συμφερόντων της Ευρώπης- θεωρείται σαφώς ότι έχει ανάγκη από επέιγουσα "εξυγίανση"..."

Του Pyotr Iskenderov*
Strategic Culture Foundation
31.05.2010

Mέρος 1o( κλικ)

Το κεντρικό σημείο εστίασης της πολιτικής των ΗΠΑ, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ μετατίθεται σταθερά προς τα ανατολικά. Οι ατζέντες των αρχιτεκτόνων της Νέας Τάξης Πραγμάτων για την κοινοβουλευτική συνεδρίαση του ΝΑΤΟ (28 Μαίου - 2 Ιουνίου) και της συνόδου της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ στην Ισπανία (4 Ιουνίου) δίνουν προτεραιότητα στα ζητήματα της Υπερκαυκασίας, του Ιράν, του Αφγανιστάν και της ενεργειακής ασφάλειας. Η στρατηγική υποχρεώνει τη Δύση να εκσυγχρονίσει τις πολιτικές της σε σχέση με τη Ρωσία και να εργαστεί προληπτικά για την εξεύρεση λύσεων στα υπάρχοντα προβλήματα που μπορούν να δημιουργήσουν εμπόδια στο δρόμο της επέλασής της προς τα ανατολικά. Ενώ σε γενικές γραμμές η οικονομική κρίση στις νότιες χώρες της ΕΕ αφήνεται να εξελιχθεί σα να ήταν φυσικό φαινόμενο, η περιοχή των Βαλκανίων --μια περιοχή ευαίσθητη από άποψη συμφερόντων της Ευρώπης-- θεωρείται σαφώς ότι έχει ανάγκη από επέιγουσα "εξυγίανση". Οι περισσότερες προσπάθειες θα έχουν ως στόχο την καταστολή της αντίστασης που προβάλλεται από τη Σερβία και τη σερβική κοινότητα του Κοσσυφοπεδίου στα εξής ζητήματα:
1. Στην ανεξαρτησία της.....αποσχισμένης αυτής επαρχίας.
2. Στον αφανισμό της Republika Srpska στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
3. Στη μη αντιστρέψιμη ανάμιξη όλων των χωρών της Βαλκανικής στα μοντέλα ένταξής τους στην ΕΕ, που προϋποθέτει την απώλεια της εθνικής τους κυριαρχίας στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και της εθνικής άμυνας.
Αφού έχει επιτύχει αυτούς τους στόχους, θα μπορέσει η Δύση να στρέψει την προσοχή της στα προβλήματα της Υπερκαυκασίας, της Κεντρικής Ασίας και της Μέσης Ανατολής, χωρίς να δίνει σαφή υποσχεση στην Αλβανία και τις πρώην γιουγκοσλαβικές δημοκρατίες ότι θα τις κάνει δεκτές στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.
Παράλληλα, η Δύση θα μπορέσει να επιλέξει ανάμεσα στο να αγνοήσει ή να χρησιμοποιήσει προς δικό της όφελος τα "δεδικασμένα" που έχουν προηγηθεί με τις εξελίξεις στα Βαλκάνια και τις αναλογίες που παρατηρεί κανείς αν εξετάσει την πρόσφατη ιστορία της περιοχής. Οι διαθέσιμες πληροφορίες οδηγούν με ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον προς το παρόν --και αυτό χάρη στην ακλόνητη θέση των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου, στην στήριξη τους από τη Σερβία και τη Ρωσία, αλλά και στο κλίμα αβεβαιότητας που κυριαρχεί όσον αφορά την ετυμηγορία του παγκόσμιου δικαστηρίου του ΟΗΕ για το ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου-- οι Αλβανοί ενδέχεται να κάνουν χρήση βίας στο βόρειο τμήμα του Κοσσυφοπεδίου.
Η τυπικά αδήλωτη συναίνεση της Πρίστινα στην προκήρυξη δημοτικών εκλογών στις σερβικές κοινότητες της Kosovska Mitrovica και του Novo Brdo μπορεί να εκληφθεί ως έμμεση ένδειξη που στηρίζει την παραπάνω υπόθεση. Οι εκλογές έλαβαν χώρα σύμφωνα με την απόφαση που πήρε στις 24-12-2009 η σερβική κυβέρνηση. Παρόλο που οι αλβανόφωνοι σκληροπυρηνικοί έκαναν έκκληση στην πολιτική ηγεσία του Κοσσυφοπεδίου να εμποδίσει τις εκλογές πάση θυσία, αποκηρύσσοντας την διεξαγωγή τους ως απειλή για την "κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα" του Κοσσυφοπεδίου, η αντίδραση των αλβανόφωνων περιορίστηκε σε έντονες αντιδράσεις και συλλαλητήρια. Η κυβέρνηση του Hashim Thaci δήλωσε ότι θα αγνοήσει τις εκλογές στις κοινότητες Kosovska Mitrovica και Novo Brdo, προτιμώντας να μην "προκαλέσει εντάσεις και να αποσταθεροποιήσει την κατάσταση" παίρνοντας συγκεκριμένα μέτρα. Ο Pieter Feith, ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ στο Κοσσυφοπέδιο, επιβεβαίωσε τις εικασίες ότι η ΕΕ δεν πρόκειται να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα των εκλογών, δήλωση που στην πραγματικότητα δεν αποτελούσε επαρκή ενημέρωση. Έχοντας υποστεί ήττα στο Κοσσυφοπέδιο μέχρι ενός σημείου, τα κέντρα εξουσίας της Δύσης σκοπεύουν να ασκήσουν "ασφυκτικότερη" πολιτική στο ζήτημα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης, στοχοποιώντας την περιοχή της Republika Srpska. Η διάσκεψη κορυφής μεταξύ ΕΕ και Βαλκανικών χωρών που προγραμματίστηκε για τις 2 Ιουνίου στο Σεράγεβο θα επιχειρήσει να βρει τρόπο να αφανίσει τη Δημοκρατία της Σερβίας. Η επέτειος της τραγωδίας στην Srebrenica στις 11 Ιουλίου, που περιγράφει η Δύση ως γενοκτονία εναντίον των μουσουλμάνων της Βοσνίας χωρίς να υπάρχουν οι παραμικρές ενδείξεις ότι το γεγονός αυτό συνέβη, θα της παράσχει υλικό για προπαγάνδα για να στηρίξει την αντισερβική της εκστρατεία.
Η 15η επέτειος, που παρουσιάζεται να βασίζεται σε δήθεν επιζώντες ανάμεσα στα θύματα της υποτιθέμενης γενοκτονίας, θα παίξει τον ρόλο μιας καλοσυντονισμένης έκκλησης υπέρ της στήριξης του αφανισμού της Republika Srpska από τον χάρτη. Προτίθενται η Σερβία, το σερβικό έθνος και η Ρωσία να αντισταθούν στην εφαρμογή του σεναρίου της Βοσνίας, τουλάχιστο στον ίδιο βαθμό που αντιστέκονται στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου; Δυστυχώς, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες. Η Ρωσία είναι μέλος της επιτροπής για την εφαρμογή των συμφωνιών του Dayton από το 1995. Αφ' ενός, η θέση της αυτή της δίνει την ευκαιρία να εκφράζει τη γνώμη της σε διεθνές επίπεδο. Αφ' ετέρου, η Μόσχα δεν έχει δικαίωμα βέτο στην επιτροπή και είναι υποχρεωμένη να συντονίζεται με τις θέσεις των άλλων μελών, δηλαδή των χωρών του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και του Οργανισμού της Ισλαμικής Διάσκεψης.
Η θέση της αυτή ελαττώνει την ισχύ της Ρωσίας να επιδιώκει μια ανεξάρτητη και δυναμική πολιτική υπέρ της Republika Srpska. Η απουσία ρωσικής αντιπροσωπείας στις διαβουλεύσεις για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη που έλαβαν χώρα στη νατοϊκή αεροπορική βάση Butmir κοντά στο Σεράγεβο τον Οκτώβριο του 2009, κατέδειξαν ακριβώς αυτό το γεγονός.
Η πάγια θέση της ρωσικής διπλωματίας στο θέμα της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης --ότι, δηλαδή, το γραψείο του διεθνούς ύπατου εκπροσώπου στο μεταγιουγκοσλαβικό κρατίδιο θα πρέπει να κλείσει το συντομότερο-- στην πραγματικότητα μοιάζει αντιφατική. Αν δεν συνδυαστεί με μια ανυποχώρητη απαίτηση εγγύησης για τη διατήρηση της σερβικής εθνότητας στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, τότε ισοδυναμεί με πρόταση για την παράδοση αμέριστης εξουσίας στη μουσουλμανική ηγεσία του Σεράγεβο, μια τροποποίηση που θα δυσχεράνει την ήδη δεινή θέση των Σέρβων της Βοσνίας -- και σε μικρότερο βαθμό των Κροατών.
Όσο για την κυβέρνηση της Σερβίας, στην παρούσα φάση είμαστε μάρτυρες της de facto παράδοσής της όσον αφορά το όλο φάσμα των προβλημάτων στα Βαλκάνια (με μοναδική εξαίρεση τη θέση της στο καθεστώς του Κοσσυφοπεδίου) με τα προσχήματα της ένταξής της στην ΕΕ αφενός, και αφετέρου της προοπτικής ειρήνης στην περιοχή. Η μεταστροφή έγινε σαφής στις 29 Μαίου στο Σεράγεβο, κατά τη διάρκεια της συνάντησης των ηγετών των χωρών της λεγόμενης "Πρωτοβουλίας Igman" που ξεκίνησε πριν από μια δεκαετία με στόχο την ενίσχυση εμπιστοσύνης μεταξύ των εθνών.
Οι δηλώσεις που έκανε ο Σέρβος πρόεδρος Boris Tadic παρουσία των ηγετών της Κροατίας (Ivo Josipovic), του Μαυροβουνίου (Filip Vujanovic) και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης (Haris Silajdzic) ήταν αμφίσημες, για να μην πούμε απροκάλυπτα μοιρολατρικές. Η ουσία στις δηλώσεις του Σέρβου προέδρου ήταν ότι η Σερβία "σέβεται την εδαφική ακεραιότητα" της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης, της Κροατίας και του Μαυροβουνίου. Μια τέτοια εσπευσμένη προσπάθεια να τηρήσει τη διεθνή νομοθεσία θα ήταν επιθυμητή υπό άλλες συνθήκες.
Όμως εδώ θα πρέπει να λάβουμε υπ' όψιν την πράξη αναγνώρισης του Κοσσυφοπεδίου από το Ζάγκρεμπ και την Ποντγκόριτσα, που ήταν σαφώς εις βάρος της εδαφικής ακεραιότητας της Σερβίας. Όσο για τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, θα είχε και εκείνη κάνει ακριβώς το ίδιο αν δεν την είχε εμποδίσει το δικαίωμα βέτο που διατηρούν οι Σέρβοι της Βοσνίας.
Σε κάθε περίπτωση, θα ήταν δύσκολο να βρεθεί στο Σεράγεβο υποστηρικτής του αλβανικού εξτρεμισμού που να μιλάει τόσο συχνά και δυνατά όσο ο Haris Silajdzic. Ο όρκος πίστης του στην εδαφική ακεραιότητα της Κροατίας και της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης μοιάζει περίεργος αν σκεφτεί κανείς ότι οι Σέρβοι της Βοσνίας είναι αποφασισμένοι να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τη Σερβία και ότι στην κατοικημένη από Σέρβους Κραίνα της Κροατίας έγιναν σφαγές το 1995. Ο Tadic θα μπορούσε τουλάχιστον να θέσει τα ζητήματα στη συνάντηση κορυφής και να απαιτήσει από τους ομολόγους του να πάρουν ουσιαστικά μέτρα για την υπεράσπιση των αντίστοιχων σερβικών κοινοτήτων, πράγμα που ούτε καν μπήκε στον κόπο να κάνει. Αντίθετα, δόθηκε πολύ βάρος στην αγαπημένη ιστορία των Δυτικών, τη "γενοκτονία" της Srebrenica. Ο Tadic δήλωσε ότι, προκειμένου να επιδείξει την ταύτισή της με τις ευρωπαϊκές αξίες και να προωθήσει τη συμφιλίωση των βαλκανικών λαών, η Σερβία προτίθεται θα ενισχύσει τη συνεργασία της με το Δικαστήριο της Χάγης, που περνά τους Σέρβους από δίκη για μια γενοκτονία που ποτέ δεν διέπραξαν. Ο Tadic δεσμεύτηκε να επισκεφτεί την Srebrenica τον ερχόμενο Ιούλιο, παρόλο που δεν έχουν παρουσιαστεί ούτε ενδείξεις ούτε αρχεία που να ρίχνουν φως στο τι έγινε εκεί πριν από 15 χρόνια.
Αναμφίβολα για την προσφώνηση του Tadic θα είναι ευγνώμων ο Silajdzic, που ήταν διοικητής επιχειρήσεων των μουσουλμάνων της Βοσνίας από το 1992 έως το 1995, και που έγινε ευρέως γνωστός όταν δήλωσε ότι Republika Srpska "δεν έχει δικαίωμα να υπάρχει, αφού είναι προϊόν εθνοκάθαρσης". Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Tadic αντιλαμβάνεται ότι οι δηλώσεις που κάνει βοηθούν τους εχθρούς των Σέρβων. Η συμπεριφορά του μας κάνει να υποθέτουμε ότι η θέση του εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σενάριο, σύμφωνα με το οποίο το Βελιγράδι σκοπεύει να επιταχύνει την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ και παράλληλα να μειώσει τις εντάσεις στην περιοχή γύρω από το Κοσσυφοπέδιο.
Παρόλ' αυτά, ένα προβλημα παραμένει: οι μόνοι ρόλοι που έπαιξαν ποτέ στη γεωπολιτική τα Βαλκανικά κράτη και οι ηγέτες τους ήταν ρόλοι πιονιών. Ο κατευνασμός των πραγματικών επιτιθέμενων, που οργάνωσαν τη γενοκτονία, την εθνοκάθαρση και τα εγκλήματα πολέμου δεν κάνει τίποτε άλλο από το να ανοίγει το δρόμο για νέες κτηνωδίες. Προφανώς, οι Σέρβοι της Βοσνίας έχουν ήδη πάρει την υποψηφιότητα των επόμενων στη σειρά θυμάτων.

*Ο Pyotr Iskenderov είναι καθηγητής πανεπιστημίου και διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Σλαβικών Σπουδών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.ΠΗΓΗ kostasxan.blogspot