Δημοψήφισμα στην Τουρκία: Από το σύνταγμα των στρατηγών στο σύνταγμα των ισλαμιστών;

(Δημοψήφισμααα..., Σκίτσο του Ερτζάν Ακγιόλ, Μιλιέτ 9/9/2010)
Μια καθοριστικής σημασίας απόφαση καλείτε να λάβει ο τουρκικός λαός στο δημοψήφισμα της 12ης Σεπτεμβρίου. Ωστόσο, το πακέτο συνταγματικής αναθεώρησης που προωθεί η ισλαμική κυβέρνηση, φαίνεται να έχει σημαντικές αδυναμίες.

Στις 12 Σεπτεμβρίου ο τουρκικός λαός έχει κληθεί να αποφασίσει για την αναθεώρηση μέρους του ισχύοντος συντάγματος, το οποίο αποτελεί προϊόν του στρατιωτικού πραξικοπήματος του 1980. Το δημοψήφισμα που πραγματοποιείται σε μία μέρα εξαιρετικής συμβολικής σημασίας για τη σύγχρονη Τουρκία, την 30η επέτειο της κατάληψης της εξουσίας από τους στρατιωτικούς και την επιβολή ενός άτεγκτου στρατιωτικού καθεστώτος (1980-1983), εγείρει υποψίες και ερωτηματικά για το αν και κατά πόσο το πακέτο αναθεώρησης θα διορθώσει τα κακώς κείμενα ή θα τα επιδεινώσει.

Το δημοψήφισμα που λαμβάνει χώρα στην Τουρκία αυτή την Κυριακή, έχει λάβει έντονο πολιτικό χαρακτήρα, οδηγώντας τους ψηφοφόρους σε πόλωση μεταξύ δύο στρατοπέδων: Του «ναι» και του «όχι». Από τη μία έχουμε τους οπαδούς της............

 αναθεώρησης του στρατιωτικού συντάγματος, οι οποίοι προσεγγίζουν το θέμα από μία αρκετά κοντόφθαλμη και ρεβανσιστική σκοπιά, με αποκλειστικό κίνητρο το γόητρο που θα προέλθει από την αναθεώρηση άρθρων του συντάγματος τα οποία ταυτίστηκαν με το στρατιωτικό καθεστώς. Σε αυτό έχει συμβάλλει τα μέγιστα και το κυβερνόν ισλαμικό κόμμα, καθώς φρόντισε να κινητοποιήσει τον κομματικό μηχανισμό του και να ευαισθητοποιήσει τους ψηφοφόρους του υπέρ της αναθεώρησης. Η ισλαμική κυβέρνηση φαίνεται να εξασφαλίζει ακόμη περιορισμένη υποστήριξη από μερίδα θυμάτων της χούντας του Εβρέν, οι οποίοι έχοντας δεχτεί διωγμούς, βασανιστήρια κ.λπ. αντιλαμβάνονται το δημοψήφισμα ως «δικαίωση» για τα δεινά που υπέστησαν.

Από την άλλη, έχουμε εκείνους που αντιτίθενται στην αναθεώρηση στα πλαίσια του ίδιου πνεύματος αντιπαράθεσης. Το εν λόγω στρατόπεδο τάσσεται υπέρ της διατήρησης των άρθρων του συντάγματος απορρίπτοντας την ιδέα της «αλλαγής». Οι οπαδοί του «όχι», ωστόσο, δεν αποτελούν μία συμπαγής ομάδα και οι λόγοι της αρνητικής στάσης που τηρούν έως και τις παραμονές του δημοψηφίσματος διαφέρουν. Διακρίνουμε κατ’ αρχάς τους οπαδούς της αξιωματικής αντιπολίτευσης, του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος, και τους γκρίζους λύκους του Κόμματος της Εθνικιστικής Δράσης. Τα δύο αυτά κόμματα είχαν τηρήσει αρνητική στάση και στην ψηφοφορία που διεξήχθη στην εθνοσυνέλευση πριν από λίγους μήνες. Διακρίνουμε επίσης το Κόμμα της Ειρήνης και της Δημοκρατίας. Το κουρδικό κόμμα έχει καλέσει τους ψηφοφόρους του να απέχουν από τη διαδικασία, μολονότι είχε υπερψηφίσει ορισμένα άρθρα στην εθνοσυνέλευση, με το σκεπτικό ότι οποιαδήποτε προσπάθεια αναθεώρησης του τουρκικού συντάγματος πρέπει να επικεντρωθεί κατ’ αρχάς στην επίλυση του κουρδικού ζητήματος, πράγμα που θα εξασφαλίσει ένα δημοκρατικό χαρακτήρα στην αναθεώρηση.

Ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις και τα μικροπολιτικά παιχνίδια και πέραν αυτής της φαινομενικά «επιβεβλημένης» αναθεώρησης του Συντάγματος εκφράζονται σοβαρές ανησυχίες για τον δημοκρατικό χαρακτήρα του δημοψηφίσματος αυτού καθεαυτού. Και ο λόγος είναι ότι το πακέτο περιλαμβάνει αρκετά άρθρα που δεν σχετίζονται μεταξύ τους, γεγονός που αντιβαίνει στις αρχές της δημοκρατίας. Η συνολική ψήφισή ή απόρριψή του περιορίζει τις επιλογές των ψηφοφόρων, οι οποίοι ενδέχεται να συμφωνούν με την αναθεώρηση ορισμένων άρθρων, αλλά να διαφωνούν ριζικά με κάποια άλλα. Εξάλλου, εκφράζονται φόβοι ότι η αναθεώρηση των άρθρων που σχετίζονται με τη δικαιοσύνη, θα αποτελέσουν σημαντική παρέμβαση στον χαρακτήρα της νομοθετικής εξουσίας, η οποία ούτος ή άλλος τελεί υπό την επιρροή του κεμαλικού στρατοπέδου. Έτσι οι ισλαμιστές θα κατορθώσουν να «αλώσουν» ακόμη ένα «προπύργιο» των αντιπάλων τους. Στην ουσία, όμως, το κέντρο βάρους του συστήματος κινδυνεύει να μετατοπιστεί από το ένα άκρο στο άλλο.

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αναμένεται να είναι αμφίρροπο και θα διεξαχθεί σε κλίμα εκλογικής αναμέτρησης. Μέλλει να δούμε κατά πόσο η εκστρατεία του ισλαμικού κόμματος θα του εξασφαλίσει και την προσδοκώμενη πολιτική νίκη. Σε κάθε περίπτωση είναι γεγονός ότι η Τουρκία θα εξακολουθεί να έχει ανάγκη από ένα δημοκρατικό σύνταγμα την επομένη του δημοψηφίσματος!

Κ. Βοσπορίτης, ο νεώτερος