Η ιδέα ότι το ευρώ έχει “αποτύχει” είναι επικίνδυνα αφελής. Το ευρώ κάνει ακριβώς ό,τι είχε προβλέψει και είχε σχεδιάσει ο δημιουργός του – και το πλουσιότατο 1% που το υιοθέτησε.
Ο δημιουργός είναι ο Ρόμπερτ Μάντελ, οικονομολόγος του Πανεπιστημίου του Σικάγου. Ο αρχιτέκτονας των “οικονομικών της προσφοράς” είναι τώρα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κολούμπια , αλλά τον γνώριζα μέσω των σχέσεών του με τον καθηγητή μου στο Σικάγο, Μίλτον Φρίντμαν, πολύ πριν η έρευνα του Μάντελ για τα νομίσματα και τις ισοτιμίες οδηγήσουν στο σχέδιο για την ευρωπαϊκή νομισματική ένωση και το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα.
Τότε ο Μάντελ ενδιαφερόταν περισσότερο για τη διαρρύθμιση του μπάνιου του. Ο καθηγητής Μάντελ που είχε ένα Νόμπελ και μια αρχαία βίλα στην Τοσκάνη, μου είπε μαινόμενος:
"Δεν μου επιτρέπουν ούτε μια τουαλέτα να φτιάξω. Υπάρχουν κανονισμοί που μου λένε να μην έχω τουαλέτα σ' αυτό το χώρο. Μπορείς να το φανταστείς;"
Βεβαίως και δεν μπορώ. Όμως δεν έχω μια αρχαία ιταλική βίλα, συνεπώς δεν μπορώ να φανταστώ την απογοήτευση που προκαλούν οι κρατικοί κανονισμοί για την τοποθέτηση ουροδοχείων σε τέτοια κτίρια.
Ο Μάντελ, όμως, ένας Καναδο-αμερικανός που πρεσβεύει το ότι “κάνω ό,τι θέλω”, σκόπευε να μην αφήσει έτσι τα πράγματα. Να εμφανιστεί με ένα όπλο που θα διέλυε τους κρατικούς κανόνες και τις εργασιακές ρυθμίσεις. (Πραγματικά μισούσε τους συνδικαλισμένους υδραυλικούς που ζητούσαν πολλά χρήματα για να μετακινήσουν το θρόνο του.)
Το ευρώ θα έκανε τη δουλειά του όταν θα οι κρίσεις θα έπλητταν τις οικονομίες, εξηγούσε ο Μάντελ. Αφαιρώντας τον έλεγχο του νομίσματος από τις κυβερνήσεις, οι αντιπαθείς, ασήμαντοι, εκλεγμένοι αξιωματούχοι δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν κεϊνσιανές νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές για να βγάλουν μια χώρα από την ύφεση.
"Το ευρώ τοποθετεί τη νομισματική πολιτική πέραν της εμβέλειας των πολιτικών”, έλεγε. “Και χωρίς δημοσιονομική πολιτική, ο μόνος τρόπος για να διατηρήσουν οι χώρες θέσεις εργασίας είναι μέσω της ανταγωνιστικής μείωσης των κανονισμών για τις επιχειρήσεις”.
Αναφερόταν στους εργασιακούς νόμους, στις περιβαλλοντικές ρυθμίσεις και βεβαίως στους φόρους. Όλα αυτά θα σαρώνονταν με το ευρώ. Η δημοκρατία δεν θα αφηνόταν να παρεμβαίνει στην αγορά – ή στις υδραυλικές εγκαταστάσεις.
Όπως σημειώνει ένας άλλος νομπελίστας, ο Πολ Κρούγκμαν, η δημιουργία της Ευρωζώνης παραβίασε τον βασικό οικονομικό κανόνα που είναι γνωστός ως “βέλτιστη νομισματική ζώνη”. Αυτός ήταν ένας κανόνας που επινόησε ο Ρ. Μάντελ.
Όμως, δεν φαίνεται να ενοχλείται καθόλου. Για τον Μάντελ, το ευρώ δεν αποσκοπούσε στο να καταστήσει την Ευρώπη μια ισχυρή, ενοποιημένη οικονομική μονάδα. Κυρίως είχε να κάνει με τον Ρέιγκαν και τη Θάτσερ.
"Ο Ρ. Ρέιγκαν δεν θα είχε εκλεγεί πρόεδρος χωρίς την επιρροή του Μάντελ”, έγραψε κάποτε ο Τζουντ Βανίσκι στη Wall Street Journal. Τα οικονομικά της προσφοράς στα οποία διακρίθηκε ο Μάντελ έγιναν ο θεωρητικός οδηγός για τα ρεϊγκανόμικς – ή όπως τα αποκαλούσε ο Τζορτζ Μπους “βουντού οικονομικά”: τη μαγική πίστη στα γιατροσόφια της ελεύθερης αγοράς που ενέπνευσαν και τις πολιτικές της Μάργκαρετ Θάτσερ.
Ο Μάντελ μου εξήγησε ότι το ευρώ αποτελεί ένα τμήμα των ρεϊγκανόμικς:
“Η νομισματική πειθαρχία επιβάλλει τη δημοσιονομική πειθαρχία και στους πολιτικούς”.
Και όταν εμφανίζονται κρίσεις, οι αφοπλισμένες οικονομικά χώρες δεν μπορούν να κάνουν πολλά εκτός από το να καταργήσουν εξ ολοκλήρου τις κρατικές ρυθμίσεις, να ιδιωτικοποιήσουν τις δημόσιες επιχειρήσεις μαζικά, να μειώσουν τους φόρους και να στείλουν το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος στα αζήτητα.
Έτσι, βλέπουμε ότι ο (μη εκλεγμένος) Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Μόντι απαιτεί “μεταρρύθμιση” της εργατικής νομοθεσίας στην Ιταλία για να καταστήσει πιο εύκολο για τους εργοδότες όπως ο Μάντελ να απολύουν τους υδραυλικούς της Τοσκάνης. Ο Μάριο Ντράγκι (μη εκλεγμένος) επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας καλεί για “διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις” -- ένας ευφημισμός για σχέδια συντριβής των εργασιακών δικαιωμάτων. Μιλούν για μια νεφελώδη θεωρία που λέει ότι η “εσωτερική υποτίμηση” σε κάθε χώρα θα τις κάνει όλες πιο ανταγωνιστικές.
Ο Μόντι και ο Ντράγκι δεν μπορούν να εξηγήσουν αξιόπιστα πώς μπορεί να κερδίσει οποιαδήποτε χώρα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα , αν όλες οι χώρες στην Ευρώπη κάνουν όλο και πιο φθηνό το εργατικό δυναμικό τους.
Όμως, δεν χρειάζεται να εξηγούν την πολιτική τους. Απλώς βάζουν τις αγορές να κάνουν τη δουλειά παίζοντας με τα ομόλογα κάθε χώρας. Εξ ου και η νομισματική ένωση είναι ταξικός πόλεμος με άλλα μέσα.
Η κρίση στην Ευρώπη και οι φλόγες στην Ελλάδα έχουν δημιουργήσει εκείνη τη θερμή λάμψη που ο φιλόσοφος -βασιλιάς των υποστηρικτών της προσφοράς, ο Τζόζεφ Σουμπέτερ, ονόμαζε “δημιουργική καταστροφή”. Ο οπαδός του Σουμπέτερ και απολογητής της ελεύθερης αγοράς Τόμας Φρίντμαν πήγε στην Αθήνα για να δει το “πρόχειρο τέμενος” της καμένης τράπεζας όπου πέθαναν τρεις άνθρωποι μέσα στη φωτιά που προκλήθηκε από εμπρηστικές επιθέσεις κάποιων αναρχικών και άδραξε την ευκαιρία για να κάνει κατήχηση περί παγκοσμιοποίησης και της ελληνικής “ανευθυνότητας”.
Οι φλόγες, η μαζική ανεργία, το ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας θα φέρουν υποτίθεται αυτό που ο Φρίντμαν αποκαλεί “αναγέννηση” της Ελλάδας και τελικά όλης της Ευρωζώνης. Έτσι ο Μάντελ και όλοι εκείνοι που έχουν αρχαίες βίλες θα μπορούν να βάζουν τους καμπινέδες τους όπου γουστάρουν.
Το ευρώ, παιδί του Μάντελ, όχι μόνο δεν έχει αποτύχει, αντιθέτως έχει επιτύχει πιο πολύ από το πιο τρελό όνειρο του δημιουργού του.
(*Αγγλικός τίτλος στην Guardian: "Ρόμπερτ Μάντελ, η διαβολική ευφυΐα του ευρώ")2
