Rachman: Ερχεται δεύτερη κρίση στην ευρωζώνη

του Gideon Rachman

«Τα λάθη στη νομισματική πολιτική μπορούν να καταστρέψουν μια κοινωνία», είπε Ευρωπαίος διπλωμάτης. Τα δικαστήρια, οι εκλογές και η απειλή νέας κρίσης στην ευρωζώνη. Πώς διαλύονται οι θεσμοί που θεμελιώνουν το ευρώ.

Η Γερμανία παραδόθηκε και το ευρώ σώθηκε. Αυτή δείχνει να είναι η ερμηνεία που έδωσαν οι αγορές στην απόφαση του Συνταγματικού της Δικαστηρίου για την πολιτική της ΕΚΤ «θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί» για να σωθεί το ενιαίο νόμισμα. Το πόρισμα των δικαστών συνοψίζεται ως εξής: «Δεν μας αρέσει αυτό που κάνει η ΕΚΤ. Το θεωρούμε παράνομο. Αλλά μόνο το Ευρωπαϊκό Συνταγματικό Δικαστήριο μπορεί να το ακυρώσει».Δεδομένου ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δύσκολα θα δεχτεί αυτήν την πρόσκληση, η ΕΚΤ θα μπορέσει να διατηρήσει το πρόγραμμα Outright Monetary Transactions, που ουσιαστικά είναι η υπόσχεση ότι θα γίνει αγοραστής έσχατης ανάγκης για τα ομόλογα κρατών της ευρωζώνης.
Αν τα γερμανικά δικαστήρια είχαν ακυρώσει την πολιτική της ΕΚΤ την περασμένη εβδομάδα, θα ερχόταν τοχάος στις αγορές. Αντίθετα, επικράτησε ηρεμία.
Όταν η ΕΚΤ ανακοίνωσε το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων στα μέσα του 2012, προκάλεσε χωρίς αμφιβολία ένα σημείο καμπής για την κρίση του ευρώ, αποτρέποντας την εκτίναξη των επιτοκίων της Ιταλίας και της Ισπανίας σε αφόρητα επίπεδα. Τώρα η ΕΚΤ μπορεί να μπει στον πειρασμό να προχωρήσει ακόμη παραπέρα. Καθώς ο αποπληθωρισμός στοιχειώνει την Ευρώπη, η κεντρική τράπεζα πιέζεται να εισαγάγει μια ευρωπαϊκού τύπου ποσοτική χαλάρωση μιμούμενη τις τράπεζες των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας.

Ο διοικητής της ΕΚΤ Mario Draghi, φοβούμενος τις γερμανικές αντιδράσεις, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα θεωρούνταν παράνομη μια τέτοια στρατηγική. Τώρα όμως που γνωρίζει ότι τα γερμανικά δικαστήρια πιθανότατα θα παραπέμψουν οποιαδήποτε σχετική απόφαση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, ίσως αποφασίσει να γίνει πιο τολμηρός. ΕΗ απόφαση του γερμανικού δικαστηρίου έχει βαθιές πολιτικές επιπτώσεις. Η Γερμανία δείχνει ουσιαστικά να έχει αποδεχτεί ότι, αν και το ευρώ είναι το νόμισμά της, η διαχείρισή του δεν υπόκειται στον έλεγχο των θεσμών της. Δεδομένου ότι ο Γερμανός εκπρόσωπος στο συμβούλιο της ΕΚΤ υπερκαλύπτεται εύκολα στις ψηφοφορίες από τα μέλη της υπόλοιπης Ευρώπης, οι Γερμανοί ευρωσκεπτικιστές νιώθουν να άκουσαν ρουά ματ.

Όμως οι υπέρμαχοι της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα πρέπει να συγκρατήσουν τον ενθουσιασμό τους. Μπορεί να πληρώσουν βαρύ πολιτικό τίμημα για νίκες τέτοιου είδους. Το κόστος θα είναι η σταθερή υπονόμευση της νομιμότητας του ευρωπαϊκού έργου και του ευρώ στη Γερμανία, τη μεγαλύτερη και ισχυρότερη οικονομία της Ε.Ε.
Δύο από τους πλέον αξιοσέβαστους θεσμούς στη χώρα, η κεντρική τράπεζα Bundesbank και το Συνταγματικό δικαστήριο, έχουν πλέον καταγραφεί να καταθέτουν βαθιές αντιρρήσεις για τις στρατηγικές που στηρίζουν το ευρώ.
Όσο είναι δυνατή η γερμανική οικονομία, αυτά τα μοιρολόγια δύσκολα θα πτοήσουν τα μεγάλα γερμανικά πολιτικά κόμματα. Όταν όμως τα πράγματα δυσκολέψουν, που αναπόφευκτα θα δυσκολέψουν κάποια στιγμή, θα έχει δημιουργηθεί το ιδεολογικό υπόβαθρο για μια θεωρία πισώπλατης μαχαιριάς, που θα εξηγεί τα προβλήματα της Γερμανίας με άμεση αναφορά στις παράνομες και απερίσκεπτες κινήσεις των ευρωπαϊκών θεσμών.
Στις ευρωπαϊκές χώρες που ήδη υποφέρουν οικονομικά, η πολιτική αντίδραση εναντίον της Ε.Ε. και του ευρώ αυξάνεται ήδη. Οι δημοσκοπήσεις της ίδιας της Ε.Ε. δείχνουν τη δημοτικότητα της Ένωσης να βουλιάζει σε μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία. Ο Henri Guaino, στενός συνεργάτης του Nicolas Sarkozy όταν ήταν Πρόεδρος της Γαλλίας, πρόσφατα έδωσε μια συνέντευξη στην οποία έκανε την εξής δυσοίωνη πρόβλεψη: «Τα λάθη στη νομισματική πολιτική μπορούν να καταστρέψουν μια κοινωνία».
Οι ευρωεκλογές του Μαΐου θα είναι ένα τεστ της δύναμης των αντιευρωπαϊκών κομμάτων σε όλη την ήπειρο. Η δυσαρέσκεια για την αδύναμη οικονομία και το ευρώ πιθανότατα να συγχωνευτεί με την αυξανόμενη αντίδραση κατά της ελεύθερης διακίνησης πολιτών εντός της Ε.Ε. Είναι κάτι που φάνηκε στο πρόσφατο δημοψήφισμα απόρριψης της ελεύθερης διακίνησης στην Ελβετία, η οποία δεν είναι μέλος της Ε.Ε., αλλά ανήκει στη ζώνη ελεύθερων συναλλαγών.
Τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών τον Μάιο πιθανότατα θα προκαλέσουν σοκ, με αντιευρωπαϊκά ή σχεδόν ρατσιστικά κόμματα όπως το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο να κερδίζουν ή να πλησιάζουν τη νίκη στη Γαλλία, στην Ολλανδία, στην Ελλάδα, στη Βρετανία και στην Αυστρία. Αν έλθουν αυτά τα αποτελέσματα θα αποσταθεροποιηθούν οι αγορές και θα δυσκολευτούν οι κεντρώοι πολιτικοί να κάνουν τους συμβιβασμούς που πάντα είναι απαραίτητοι για να συνεχίσει να δουλεύει η Ευρώπη.
Απαντώντας σε αυτό το καταστροφολογικό σενάριο, ένας αισιόδοξος φιλοευρωπαϊστής θα σημείωνε ότι, ακόμη κι αν τα αντιευρωπαϊκά κόμματα πάρουν πολλές νίκες, θα συνεχίσει να υπάρχει μια ασφαλής πλειοψηφία υπέρ του ευρώ και υπέρ της Ε.Ε. στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, όταν ενωθούν τα κεντροδεξιά και τα κεντροαριστερά κόμματα. Καθώς οι οικονομίες σταδιακά θα ανακάμπτουν, αναλόγως θα μειώνεται και η δύναμη των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων. Εν τέλει, το ευρώ όχι μόνο θα έχει επιβιώσει, αλλά θα έχει βγει κι ενισχυμένο από την κρίση αφού οι κρίσιμοι θεσμοί που το στηρίζουν, και ειδικά η ΕΚΤ, θα έχουν εξασφαλίσει τις εξουσίες που χρειάζεται για να αποδώσει.
Σίγουρα υπάρχει πιθανότητα να γίνει έτσι. Όμως υπάρχει και μια διαφορετική, πιο σκοτεινή ερμηνεία, την οποία εγώ θεωρώ πιο πειστική. Λέει ότι η οικονομική κρίση έχει ζημιώσει σοβαρά το νόμισμα. Έχει αφαιρέσει από την ΟΝΕ στήριξη και νομιμότητα κι έχει εκθέσει τα σχεδιαστικά του ελαττώματα. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι η έλλειψη ενός μεγάλου κεντρικού προϋπολογισμού και μιας «ένωσης πληρωμών» σαν εκείνες που κάνουν άλλα ομοσπονδιακά νομίσματα, όπως το δολάριο, να αποδίδουν.
Αυτή η αδυναμία διορθώνεται μόνο αν δημιουργηθεί κάτι που θα πλησιάζει περισσότερο σε ευρωπαϊκό έθνος. Αλλά η κρίση έχει υπονομεύσει βαθιά το φιλοευρωπαϊκό συναίσθημα που θα ήταν απαραίτητο για να συσταθούν Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης. Ακόμη και στη Γερμανία, που ιστορικά υποστήριξε το ευρωπαϊκό ιδεώδες, οι πιο σεβαστοί θεσμοί βγάζουν κόκκινη κάρτα.
Το αποτέλεσμα είναι το ευρώ να μένει κολλημένο σε μια βαλτώδη οικονομία, με ανεπαρκείς θεσμούς και αδύναμη στήριξη.
Και δεν μου μοιάζει καθόλου με συνταγή επιτυχίας αυτή η κατάσταση...

ΠΗΓΗ: FT.com.