Οι αραβικές επαναστάσεις αποκαθιστούν το φυσικό ρου της ιστορίας

του Αχμέτ Νταβούτογλου  

We in Turkey and the Middle East have replaced humiliation with dignity

©The Guardian 

Χάρτης της δυτικής Ασίας και της νοτίου Μεσογείου του 17ου αιώνα

Το κύμα των επαναστάσεων στον αραβικό κόσμο ήταν αυθεντικό, αλλά κι απαραίτητο. Οι επαναστάσεις αυτές ήταν αναγκαίες προκειμένου να αποκατασταθεί η φυσιολογική ροή της ιστορίας. Τον τελευταίο αιώνα, στην περιοχή μας, τη δυτική Ασία και τη νότιο Μεσόγειο, υπήρξαν δύο ανωμαλίες:

• Πρώτον, η αποικιοκρατία, που τις δεκαετίες του '30, του '40 και του '50 χώρισε την περιοχή μας σε αποικιακές οντότητες που έπληξαν τους φυσικούς δεσμούς που συνέδεαν λαούς και κοινότητες. Επί παραδείγματι, η Συρία έγινε γαλλική αποικία και το Ιράκ βρετανική, με αποτέλεσμα να διακοπούν οι δεσμοί μεταξύ Δαμασκού και Βαγδάτης.
• Δεύτερη ανωμαλία ήταν ο «ψυχρός πόλεμος», που πρόσθεσε νέες διαιρέσεις. Χώρες που συμβίωναν επί αιώνες, σαν την Τουρκία και τη Συρία, μετατράπηκαν σε εχθρούς. Εμείς ήμαστε στο ΝΑΤΟ· η Συρία ήταν φιλοσοβιετική. Τα σύνορά μας έπαψαν να είναι σύνορα εθνών-κρατών κι έγιναν σύνορα των ψυχροπολεμικών στρατοπέδων. Εξ αυτού του λόγου, η Υεμένη διχοτομήθηκε.

Τώρα είναι η.......  η ώρα να αποκαταστήσουμε το φυσιολογικό ρου της ιστορίας. Θεωρώ όλες αυτές τις επαναστάσεις σαν μια καθυστερημένη διαδικασία, που θα έπρεπε να έχει συμβεί στα τέλη της δεκαετίας του '80 ή του '90, όπως στην ανατολική Ευρώπη. Αλλά δε συνέβη τότε, διότι ορισμένοι επέμεναν πως οι αραβικές κοινωνίες δε ήταν έτοιμες για δημοκρατία κι ότι η αυταρχική διακυβέρνησή τους ήταν απαραίτητη, προκειμένου να διατηρηθεί το status quo και να αντιμετωπιστεί ο ισλαμικός εξτρεμισμός. Ορισμένοι ηγέτες, που κατά τα άλλα ήταν υπερήφανοι για τη δημοκρατία στη χώρα τους, επέμεναν πως η δημοκρατία στη Μέση Ανατολή θα... απειλούσε την ασφάλεια στην περιοχή μας.

Τώρα όμως λέμε όλοι μαζί: όχι! Οι απλοί Τούρκοι, οι απλοί 'Αραβες, οι απλοί Τυνήσιοι μπορούμε να αλλάξουμε το ρου της ιστορίας. Πιστεύουμε πως η δημοκρατία είναι καλή και πως οι λαοί μας τη δικαιούνται. Ιδού ο φυσιολογικός ρους της ιστορίας. Οι πάντες υποχρεούνται να σέβονται τη θέληση του λαού.

Αν αποτύχουμε να αντιληφθούμε πόσο αναγκαίο είναι να αποκατασταθούν οι δεσμοί μεταξύ των κοινωνιών, των κοινοτήτων, των φυλών και των εθνοτήτων της περιοχής μας, θα χάσουμε την ιστορική αυτή ευκαιρία. Το μέλλον μας βρίσκεται στη συναίσθηση του κοινού μας πεπρωμένου. Όλοι στην περιοχή μας έχουμε κοινό μέλλον.

 Αλλά αν αυτή η αλλαγή αποκαθιστά το φυσιολογικό ρου της ιστορία, πώς πρέπει να την αντιμετωπίσουμε;

• Πρώτον, χρειάζεται ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης για να σώσουμε τις ζωές των ανθρώπων, να αποτρέψουμε ανθρωπιστικές καταστροφές.
• Δεύτερον, χρειάζεται η αποκατάσταση της ομαλότητας της καθημερινής ζωής.
• Τέλος, χρειάζεται να ανοικοδομήσουμε και να αποκαταστήσουμε τα πολιτικά συστήματα της περιοχής μας, σαν να αναστηλώναμε το σπίτι μας μετά από ένα τσουνάμι.

Για να αναλάβουμε όμως το έργο αυτής της αναστήλωσης, χρειαζόμαστε ένα σχέδιο, ένα όραμα. Χρειαζόμαστε την αυτοπεποίθηση πως θα τα καταφέρουμε· την αυτοπεποίθηση να πούμε: αυτή η περιοχή είναι δική μας κι εμείς θα την αναστηλώσουμε. Αλλά για να συμβεί αυτό, θα χρειαστεί να είμαστε σαφείς ως προς τις βασικές αρχές που πρέπει να ακολουθήσουμε.

• Πρώτον, χρειάζεται να εμπιστευόμαστε τις μάζες της περιοχής μας, που ζητούν σεβασμό και αξιοπρέπεια. Ιδού η βασικότερη έννοια σήμερα: η αξιοπρέπεια! Επί δεκαετίες, μας χλεύαζαν· επί δεκαετίες, μας ταπείνωναν. Τώρα ζητάμε αξιοπρέπεια! Αυτό ζητούσαν οι νέοι της πλατείας «ταχρίρ». Ακούγοντάς τους, έγινα πολύ πιο αισιόδοξος για το μέλλον. Αυτή η γενιά είναι το μέλλον της Αιγύπτου. Ξέρει τι θέλει. Πρόκειται για μια νέα συγκυρία στην περιοχή που οφείλουμε να τη σεβαστούμε.
• Δεύτερη αρχή είναι πως η αλλαγή και ο μετασχηματισμός είναι αναγκαιότητα, όχι επιλογή. Όποιος επιχειρεί να αντισταθεί στο ρου της ιστορίας, θα σαρωθεί. Κανείς ηγέτης, όσο χαρισματικός κι αν είναι, δεν μπορεί να σταματήσει την ιστορία. Τώρα είναι η ώρα της αλλαγής. Κανείς δεν πρέπει να προσκολληθεί στην παλιά, ψυχροπολεμική, λογική. Κανείς ας μην ξαναπεί πως μόνο ένα συγκεκριμένο καθεστώς ή ένας ηγέτης μπορεί να εγγυηθεί τη σταθερότητα. Μόνο ο λαός εγγυάται τη σταθερότητα.
• Τρίτον, η αλλαγή πρέπει να είναι ειρηνική -η ασφάλεια και η ελευθερία δεν τίθενται διαζευκτικά· τις χρειαζόμαστε αμφότερες. Στην περιοχή μας έχουμε μπουχτίσει από εμφυλίους πολέμους κι εντάσεις. Οφείλουμε όλοι να επιδείξουμε σωφροσύνη, να μην υποδαυλίζουμε βιαιότητες και εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ αδερφών. Αυτή η αλλαγή πρέπει να γίνει στο πνεύμα του κοινού μας πεπρωμένου.
• Τέταρτον, χρειαζόμαστε διαφάνεια, λογοδοσία, ανθρώπινα δικαιώματα, κράτος δικαίου και υπεράσπιση των κοινωνικών και κρατικών μας θεσμών. Επανάσταση δε σημαίνει κατεδάφιση. Η αιγυπτιακή περίπτωση είναι διδακτική από την άποψη αυτή: οι ένοπλες δυνάμεις έδειξαν σωφροσύνη και δε στράφηκαν κατά του λαού. Αλλά αν δεν υπάρξει σαφής και πλήρης διαχωρισμός στους ρόλους των πολιτικών και των ενόπλων δυνάμεων, μπορεί να υπάρξουν προβλήματα. Έχω εντυπωσιαστεί από την απόφαση του στρατάρχη Ταντάουι (Tantawi) να γίνει όσο το δυνατό ταχύτερα η μετάβαση της εξουσίας από τις ένοπλες δυνάμεις στους πολιτικούς.
• Τέλος, πρέπει να προστατευθεί η εδαφική κυριαρχία όλων των κρατών της περιοχής. Χρειάζεται να προστατευθεί το νομικό καθεστώς και η εδαφική ακεραιότητα όλων των κρατών, συμπεριλαμβανομένων της Λιβύης και της Υεμένης. Αρκετές διαιρέσεις και διχασμούς είχαμε επί αποικιοκρατίας.

 Η πολιτική διαδικασία σε κάθε χώρα πρέπει να έρθει εις πέρας από τον ίδιο το λαό της, αλλά θα πρέπει να υπάρχει κι αίσθημα περιφερειακής ενότητας. Αυτή είναι η περιοχή μας! Διανοούμενοι, διαμορφωτές της κοινής γνώμης, πολιτικοί της περιοχής θα πρέπει να πυκνώσουν τις συναντήσεις τους και να συναποφασίσουν το μέλλον της περιοχής μας. Θα συμπορευτούμε στους επερχόμενους αιώνες.

Το τι θα συμβεί στην Αίγυπτο, την Υεμένη, το Ιράκ και το Λίβανο μας αφορά όλους. Χρειάζεται άρα να επιδείξουμε αλληλεγγύη προς τους λαούς αυτών των κρατών. Χρειάζεται να υπάρξουν περισσότερα περιφερειακά fora για πολιτικούς κι ηγέτες, διανοούμενος, μίντια.

Ο όρος «Μέση Ανατολή», που έχει οριενταλιστικές ρίζες, θεωρείται συνήθως συνώνυμος της έντασης, της σύγκρουσης, της υπανάπτυξης. Αλλά η περιοχή μας υπήρξε κέντρο του πολιτισμού επί χιλιετίες, και παρήγαγε ισχυρές πολιτικές παραδόσεις εντός των οποίων άνθισε ο πολυπολιτισμός. Πέραν δε αυτής της πολιτιστικής και πολιτικής κληρονομιάς μας, διαθέτουμε σήμερα αρκετές πλουτοπαραγωγικές πηγές, ώστε η περιοχή μας να γίνει παγκόσμιο κέντρο βάρους.

Τώρα είναι η ώρα να προχωρήσουμε σε ιστορικές αναθεωρήσεις που θα εμπεδώσουν στην περιοχή μας τη σταθερότητα, την ελευθερία, την ευημερία, την πολιτιστική αναγέννηση και τη συνύπαρξη. Αυτή η νέα περιφερειακή τάξη θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από λιγότερη βία και λιγότερους φραγμούς μεταξύ κρατών, κοινωνιών και θρησκειών, αλλά και περισσότερη οικονομική αλληλεξάρτηση, πολιτικό διάλογο και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις.

Σήμερα εξελίσσεται η πορεία αναζήτησης μιας νέας παγκόσμιας τάξης. Μετά την διεθνή οικονομική κρίση, χρειάζεται να αναπτύξουμε μια οικονομική νέα τάξη, που να βασίζεται στη δικαιοσύνη· μια νέα κοινωνική τάξη, που να βασίζεται στον αλληλοσεβασμό και την αξιοπρέπεια. Αυτή η περιοχή -η περιοχή μας!- μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην ανάδυση αυτής της νέας τάξης: μιας παγκόσμιας νέας τάξης, πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής.

Ευθύνη μας είναι να ανοίξουμε το δρόμο στη νέα γενιά, και να οικοδομήσουμε τις επερχόμενες δεκαετίες μια νέα κατάσταση στην περιοχή μας, όπου καθοριστικός παράγοντας θα είναι η θέληση του λαού της.

---

Ο Ahmet Davutoğlu είναι υπουργός εξωτερικών της Τουρκίας
ΠΗΓΗ PPOL