| του Ιμπέρ Βεντρίν |
Europe's Flight from Futility
©Project Syndicate
Την επόμενη εικοσιπενταετία, το μερίδιο της Ευρώπης στον παγκόσμιο πληθυσμό και το παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί ραγδαία. Σημαίνει αυτό πως η εξασθενημένη Ευρώπη είναι καταδικασμένη να πέσει θύμα των αναδυόμενων δυνάμεων του 2040;
Δεδομένου πως οι προοπτικές της Ευρώπης εξαρτώνται κατά πολύ από εξωτερικούς παράγοντες, κάθε εκτίμηση για το μέλλον της οφείλει να λαμβάνει υπόψη της τις παγκόσμιες συνθήκες. Ένα είναι το βέβαιο: αν και η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 ανέδειξε τα σοβαρά ελαττώματα του συστήματος της ελεύθερης αγοράς, η οικονομία της αγοράς αναμένεται να παραμείνει το κυρίαρχο σύστημα και τις επόμενες δεκαετίες.
Επιπλέον, καθώς είναι σχεδόν αδύνατο να απομονωθεί κανείς από τις παγκόσμιες αγορές, είναι απίθανο να δούμε μεγάλης κλίμακας προστατευτισμό. Αν και είναι μάλλον βέβαιο πως το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών και εμπορικών ρυθμίσεων, της φορολογίας και των διευθετήσεων στο κοινωνικό κράτος, θα συμπεριλαμβάνει ορισμένα προστατευτικά μέτρα, εντός κρατών και διακρατικών μπλοκ.
|
Από αυτή την άποψη, η Ευρώπη μοιάζει να βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση όσον αφορά την ανταγωνιστικότητά της στη μελλοντική παγκόσμια οικονομία. Καθώς όμως έχει πρόβλημα με την αντιμετώπιση της κρίσης, μπορεί να δει να την ξεπερνούν άλλες, δυναμικές και αναδυόμενες, οικονομίες. Στο κάτω-κάτω, το 2040 θα έχουν εμφανιστεί πολλές ακόμα αναδυόμενες οικονομίες. Αρκεί να αποφύγουν την στασιμότητα ή την κατάρρευση και να αντιμετωπίσουν τις πελώριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν σήμερα. Ο διαχωρισμός μεταξύ αναπτυγμένων καιαναπτυσσομένων κρατών θα αντικατασταθεί από το διαχωρισμό μεταξύ ισχυρών και αδύναμων οικονομιών, με τη Ρωσία να εξακολουθεί να παραμένει ειδική περίπτωση.
Από γεωπολιτικής απόψεως, πολλά είναι τα πιθανά σενάρια. Σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσίευσε το «εθνικό συμβούλιο πληροφόρησης» (NIC) των ΗΠΑ, το μερίδιο των δυτικών κρατών στο παγκόσμιο εισόδημα θα έχει πέσει «πολύ κάτω του 50% ως το 2030», έναντι 56% που είναι σήμερα, πράγμα που σημαίνει πως τα επόμενα χρόνια η Ευρώπη θα εξακολουθεί να συναντάει δυσκολίες.
Υπάρχει φυσικά πάντα η πιθανότητα της παρακμής της Αμερικής και της αναγέννησης της Ευρώπης, αν και αυτό το ενδεχόμενο μοιάζει μάλλον απίθανο. Πάντως η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) θα μπορούσε να βελτιώσει την παγκόσμια επιρροή της μέσω μιας στρατηγικής συμμαχίας της με τη Ρωσία ή διαπραγματευόμενη μια ευρω-μεσογειακή συνεργασία με την Τουρκία και τις υπό μετάβαση χώρες της νοτίου Μεσογείου και της Αφρικής.
Ένα άλλο σενάριο είναι να διαμορφώσουν ΗΠΑ και Κίνα ένα G-2 ή -αν συμπεριληφθεί και η ΕΕ- έναG-3 που θα αντισταθμίσει την ισχύ των κρατών BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότιος Αφρική). Ό,τι και να συμβεί όμως, απειλείται μείζων γεωπολιτική αποσταθεροποίηση, καθώς θα απαιτηθεί βαθύς εκδημοκρατισμός της Κίνας.
Υπάρχει επίσης η πιθανότητα να διαμορφωθεί ένας πολυπολικός κόσμος με 12-15 μεγάλες δυνάμεις (συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Κίνας, της Ρωσίας, της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Ρωσίας, της Ευρώπης, της Ινδίας, της Βραζιλίας, του Μεξικό, της συμμαχίας του ΕιρηνικούASEAN, της Νοτίου Αφρικής και της Νιγηρίας). Αλλά ενώ ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να ισορροπήσει τις δυνάμεις του ανταγωνισμού και της συνεργασίας, δεν θα διέθετε τους πυλώνες που θα εξασφάλιζαν την πλανητική σταθερότητα.
Τέλος, υπάρχει και το σενάριο του χάους: επί παραδείγματι, αν ένας υπεριός καταστρέψει τα παγκόσμια δίκτυα από τα οποία έχει φτάσει να εξαρτάται η ζωή μας, μπορεί να πυροδοτηθεί γενικευμένη οικονομική, δημογραφική και περιβαλλοντική κατάρρευση.
Σε όλα αυτά τα πιθανά ενδεχόμενα, ένα πράγμα παραμένει αναλλοίωτο: η αβεβαιότητα όσον αφορά το ρόλο της Ευρώπης στο μελλοντικό παγκόσμιο σύστημα. Προκειμένου να αποφύγει μια παρακμή δίχως τέλος, η Ευρώπη χρειάζεται να λάβει ξεκάθαρες αποφάσεις σε τρία μείζονα ζητήματα.
Ÿ Πρώτον, οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να αποφασίσουν πώς θα επιλύσουν την κρίση της ευρωζώνης. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να κινηθούν προς μια ισχυρότερη και πιο ενοποιημένη Ευρώπη. Η ομοσπονδιακή διευθέτηση δεν είναι μονόδρομος, πόσο μάλλον που θα συναντούσε πλατιά λαϊκή αντίδραση. Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να παραμείνει πάση θυσία μέλος μιας ΕΕ με 28 ή 30 μέλη, ενώ η Τουρκία μπορεί επίσης να επιλέξει την πλήρη ένταξή της στην ΕΕ.
Ÿ Δεύτερον, οι ηγέτες των κρατών-μελών θα πρέπει να συμφωνήσουν για το πόση ακριβώς εθνική κυριαρχία θα μεταβιβαστεί στην ΕΕ και να κερδίσουν την επιδοκιμασία των πολιτών στο σχέδιό τους.
Ÿ Τρίτον, πρέπει να αποσαφηνίσουν πόσο ακόμα θα διευρυνθεί η ΕΕ -και να προσδιορίσουν τον οριστικό διαχωρισμό ΕΕ-ευρωζώνης.
Αν δε λυθούν τα ζητήματα αυτά και οι Ευρωπαίοι ηγέτες συνεχίσουν να αποτυχαίνουν να παραδώσουν «περισσότερη Ευρώπη», με τους λαούς να αντιδρούν ολοένα και περισσότερο σε αυτή την προοπτική, η Ευρώπη απλά θα οδεύει από κρίση σε κρίση. Ίσως να μην καταρρεύσει, αλλά δεν πρόκειται να ανακάμψει, λόγω της απουσίας μιας σταθερής, βιώσιμης και αποτελεσματικής θεσμικής συγκρότησης με οριστική και αποδεκτή διευθέτηση.
Πάνω απ' όλα, οι ελίτ της Ευρώπης θα πρέπει να παράσχουν στους πολίτες το μοναδικό στοιχείο που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συναίνεση για το μέλλον της ΕΕ: το τέλος της υπερ-ρύθμισης και της υπεξαίρεσης εθνικής κυριαρχίας μέσω υπερβολικά λεπτομερών ρυθμίσεων. Το ευρωπαϊκό σύστημα οφείλει να λειτουργεί επ' ωφελεία του ευρωπαϊκού συμφέροντος στο παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον, πράγμα που τα επόμενα χρόνια θα χρειαστεί πολυμερείς διαπραγματεύσεις. Αλλιώς, η ανανέωση της Ευρώπης θα αποδειχθεί φενάκη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου