Η άλωση της εθνικής κυριαρχίας

Όταν ο Γιώργος Παπανδρέου, προ της εισόδου μας στο μηχανισμό στήριξης
προειδοποιούσε ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να απολέσει μέρος της εθνικής κυριαρχίας της, ελάχιστοι κατάλαβαν τι ακριβώς εννοούσε και ακόμα λιγότεροι συνειδητοποιούσαν πώς αυτό θα μεταφραζόταν στην πράξη για τη χώρα και τον καθένα από εμάς. Τώρα που όντως έχουμε απολέσει ένα κομμάτι της εθνικής κυριαρχίας, και μαζί της εθνικής και προσωπικής αξιοπρέπειας, γίνονται σταδιακά αντιληπτά τρία ακόμη πράγματα: Ότι η απώλεια κυριαρχίας ίσως να μην είναι βραχυπρόθεσμη, όπως οι περισσότεροι πιστεύουν και ελπίζουν, ότι μαζί με την κυριαρχία επαπειλείται και απώλεια δημόσιου πλούτου και ότι η απώλεια των κοινωνικών/εργασιακών κεκτημένων, η μετατροπή των Ελλήνων σε είλωτες, δεν αποτελεί παρένθεση.
Η συνταγή του ΔΝΤ, όπου εφαρμόστηκε, δεν αποσκοπούσε μόνο στην αντιμετώπιση μιας οικονομικής κρίσης. Η κρίση είναι το όχημα για την είσοδο «αφανών» δυνάμεων που επιβάλλουν συγκεκριμένες πολιτικές και έχουν ξεκάθαρες προθέσεις: Στόχος ήταν και παραμένει η αρπαγή του εθνικού πλούτου των χωρών και η βίαιη προσαρμογή των κοινωνιών σε μέτρα και σταθμά που εξυπηρετούν ένα ακραία νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο. Αυτό προϋποθέτει την εκούσια παράδοση εξουσιών από το κράτος στους «σωτήρες», μεταβίβαση η οποία γίνεται υπό το κράτος του πανικού που δημιουργεί στους λαούς και στις κυβερνήσεις η εκάστοτε κρίση και με την υπόσχεση ότι θα τους παρασχεθεί βοήθεια και «θεραπεία», ώστε να αποτραπούν τα χειρότερα. Σχεδόν κανείς δεν έχει πλέον αμφιβολία για το τι πραγματικά «παίχτηκε» με την περίπτωση της Ελλάδας, με μοχλό την όντως επί χρόνια κακή οικονομική διακυβέρνηση της χώρας, η οποία εξάντλησε τα όριά της, πλην όμως τώρα είναι αργά.
Ανατριχιαστικές ομοιότητες............
 Η Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο της Το δόγμα του σοκ περιγράφει με άμεσο τρόπο τη λειτουργία της «μηχανής» στην οποία εγκλωβίζονται οι χώρες. Αναλύοντας σε ένα από τα κεφάλαια τα όσα διαδραματίστηκαν στην Αργεντινή όταν ανέλαβε το ΔΝΤ, αφού σημειώνει ότι «…οι άνθρωποι είναι πρόθυμοι σε περιόδους κρίσης –είτε αφορά την κατάρρευση της οικονομίας είτε, όπως θα αποδείκνυε η κυβέρνηση Μπους, μια τρομοκρατική επίθεση– να εκχωρήσουν ένα πολύ μεγάλο μέρος της εξουσίας σε όποιον διατείνεται ότι διαθέτει μία μαγική λύση», παραθέτει τα αποκαλυπτικά λόγια του ίδιου του τότε υπουργού Οικονομικών Ντομίνγκο Καβάγιο. Ο Καβάγιο παραδέχεται ότι η κρίση αποτελεί ευκαιρία να περάσουν «μεταρρυθμίσεις», διότι ο κόσμος μέσα στην ανησυχία του είναι δεκτικός σε όποιον υπόσχεται να τον σώσει: «Γι’ αυτό το λόγο ζητούν από την κυβέρνηση: “Σας παρακαλούμε, κάντε κάτι”. Αν η κυβέρνηση παρουσιάσει ένα καλό πρόγραμμα σταθεροποίησης, τότε έχει την ευκαιρία να συνοδεύσει το σχέδιο με άλλες μεταρρυθμίσεις… Οι πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις συνδέονται με το άνοιγμα της οικονομίας, με την απορρύθμιση και με τις ιδιωτικοποιήσεις». Σας θυμίζει κάτι «το άνοιγμα της οικονομίας»; Μήπως το άνοιγμα των «κλειστών» επαγγελμάτων; Η απορρύθμιση; Μήπως τα εργασιακά; Οι ιδιωτικοποιήσεις κάτι πρέπει να σας θυμίζουν. Το επικείμενο πέρασμα, π.χ., στρατηγικού χαρακτήρα κερδοφόρων οργανισμών του Δημοσίου, ακόμα και του νερού που πίνουμε, σε ιδιώτες. Η Κλάιν αναφέρει και κάτι άλλο ενδιαφέρον, το οποίο όμως στη δική μας περίπτωση το γνωρίζουμε από πρώτο χέρι, διότι ξέρουμε πώς συντάχθηκε το Μνημόνιο: «Ολόκληρο το πρόγραμμα της θεραπείας σοκ που είχε επιβλήθηκε στην Αργεντινή στις αρχές της δεκαετίας του ’90 είχε εκπονηθεί κρυφά από την JP Morgan και τη Citibank, τους δύο μεγαλύτερους ιδιώτες πιστωτές της Αργεντινής». Την πληροφορία αποκάλυψε ο ιστορικός Αλεχάντρο Όλμος Γκαόνα, κατά τη διάρκεια εκδίκασης μιας αγωγής κατά της κυβέρνησης της Αργεντινής, παρουσιάζοντας ένα έγγραφο 1.400 σελίδων το οποίο είχαν συντάξει οι δύο τράπεζες για λογαριασμό του Αργεντινού υπουργού Οικονομικών. Το σχέδιο είχε παρουσιαστεί ως «Πρόγραμμα Καβάγιο», αλλά, όπως αποδείχτηκε, πραγματικοί συντάκτες ήταν οι δανειστές. Στο έγγραφο αυτό υποδεικνυόταν, μεταξύ άλλων, «η ιδιωτικοποίηση των κοινωφελών εταιρειών, ο νόμος για τη μεταρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, η ιδιωτικοποίηση του συνταξιοδοτικού συστήματος». Αυτό σίγουρα κάτι σας θυμίζει.



Η Ελλάδα κερκόπορτα της Ευρώπης για την είσοδο του ΔΝΤ

Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα της Ευρωζώνης που στοχοποιήθηκε από τις αγορές και κατέληξε στα δίχτυα του μηχανισμού, αλλά όχι η τελευταία. Ούτε ο κύκλος των θυμάτων φαίνεται ότι θα κλείσει με την Ιρλανδία. Το γεγονός ότι ακόμα και η Γαλλία δέχεται προειδοποιητικές βολές καταδεικνύει το μέγεθος της πίεσης που ασκείται. Ποιος είναι όμως ο πραγματικός στόχος; Η πλήρης διάλυση της Ευρωζώνης; Η δημιουργία δύο ευρώ, ενός για το σκληρό πυρήνα και ενός για την περιφέρεια; Ίσως. Αυτά όμως, αν γίνουν, είναι περισσότερο πιθανό να προκύψουν ως «ατύχημα», π.χ., λόγω άτσαλων χειρισμών των Γερμανών, παρά ως κύρια επιδίωξη. Αντιθέτως, εκ των μέχρι τώρα εξελίξεων κρίνοντας, η προοπτική που ανοίγεται είναι για τη μεταβίβαση περισσότερων εξουσιών από τα κράτη σε υπερεθνικά κέντρα, στην ΕΕ και όχι μόνο. Η κρίση αξιοποιείται ως αφορμή για την περαιτέρω αποδυνάμωση της εθνικής κυριαρχίας των κρατών και τη θεσμοθέτηση επιπλέον διαδικασιών μέσω των οποίων θα αποφασίζονται και θα επιβάλλονται σε αυτά πολιτικές ερήμην των λαών τους. Η οικονομική διακυβέρνηση, το προωθούμενο επόμενο βήμα στην ενοποίηση της Ευρώπης με την επίκληση αποφυγής μιας μελλοντικής κρίσης, οδηγεί σε περαιτέρω συρρίκνωση του δημοκρατικού ελέγχου που θα έχουν τα έθνη σε αποφάσεις που τα αφορούν. Όπως είχε γραφτεί στους Financial Times, η εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας είναι το τίμημα που πρέπει να πληρώσει η Ελλάδα για να έχει το ίδιο νόμισμα με τη Γερμανία. Οι κλυδωνισμοί στο ευρώ και η ανάδειξη, λόγω της κρίσης, των αποκλίσεων που υπάρχουν μεταξύ των ευρωπαϊκών οικονομιών επανέφερε στη συζήτηση το εκκρεμές θέμα της ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης, καθώς ενιαίο νόμισμα δίχως κοινή δημοσιονομική πολιτική οδηγεί σε εσωτερική ανισορροπία και εμπεριέχει τους σπόρους της επόμενης κρίσης. Είναι θέμα επιλογής των κρατών-μελών αν θέλουν περισσότερη Ευρώπη και τι είδους. Τώρα που η Ελλάδα παίρνει μια πικρή γεύση για το τι σημαίνει πλήρης εκχώρηση της οικονομικής πολιτικής σε τρίτους, έχει περισσότερα δεδομένα για να αποφασίσει. Το ίδιο και τα άλλα κράτη που παρακολουθούν την ελληνική περιπέτεια.



«Οι Έλληνες θα πολεμήσουν για να πάρουν τη χώρα τους πίσω»

Η γερμανική δημοσιονομική υστερία έχει προβληματίσει για την Ευρώπη της «επόμενης ημέρας» που οικοδομείται. Συνέβαλε, δε, στην αύξηση του σκεπτικισμού, σε πολλές χώρες, για τη σκοπιμότητα συνέχισης συμμετοχής στην ΕΕ έτσι όπως εξελίσσεται. Το θέμα του αυξανόμενου δημοκρατικού ελλείμματος απασχολεί ολοένα και περισσότερο. Σχετικά με αυτό, αίσθηση είχε προκαλέσει η σφοδρή λεκτική επίθεση που εξαπέλυσε προ καιρού ο Βρετανός ευρωβουλευτής Νάιτζελ Φάρατζ στον πρόεδρο της ΕΕ Χέρμαν Βαν Ρομπάι, τον οποίο κατηγόρησε ευθέως ως αχυράνθρωπο που επελέγη για να προωθήσει αντιδημοκρατικές ρυθμίσεις: «Αισθάνομαι ότι είστε ικανός και επικίνδυνος. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι έχετε πρόθεση να γίνετε ο σιω πηλός δολοφόνος της ευρωπαϊκής Δημοκρατίας και της εθνικής κυριαρχίας των ευρωπαϊκών χωρών. Δείχνετε μίσος στην ιδέα της ύπαρξης των εθνών-κρατών, ίσως διότι προέρχεστε από το Βέλγιο, το οποίο είναι μη χώρα». Ο Φάρατζ είχε αναφερθεί στα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα, τα οποία είχε αποδώσει στην ίδια προσπάθεια αναίρεσης της εθνικής κυριαρχίας: «Είναι όλοι τους πολύ χαρούμενοι με τον κόσμο που δημιουργούν, όμως το αισιόδοξο στοιχείο είναι ότι, ό,τι και να γίνει στην Ελλάδα, κάποια στιγμή θα γίνει επανάσταση, με τους Έλληνες να πολεμούν και να επιμένουν να πάρουν πίσω τη χώρα τους και τη δυνατότητά τους να την κυβερνούν οι ίδιοι. Μια τέτοια τυραννία είναι πολύ άσχημο πράγμα και μπορεί να κρατήσει πολλά χρόνια, αλλά στο τέλος αυτά τα πράγματα καταρρέουν. Ελπίζω ότι ο κόσμος συνειδητοποιεί πλέον τι γίνεται».



Η «παγκόσμια διακυβέρνηση» και ο Γιώργος Παπανδρέου

Το ζήτημα της μετάβασης σε ένα μοντέλο δια κυβέρνησης που θα μεταθέτει ολοένα και περισσότερο το κέντρο βάρους των αποφάσεων από τα κράτη σε υπερεθνικούς οργανισμούς έχει τεθεί επί τάπητος εδώ και χρόνια. Η σταδια κή μεταβίβαση εξουσίας εξελίσσεται de facto και de jure επί δεκαετίες, ταυτόχρονα σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, το ερώτημα που τίθεται όμως πλέον είναι αν αυτό θα πρέπει να γίνει ανοιχτά αποδεκτό ως οικουμενική επιλογή στο όνομα της αντιμετώπισης των παγκόσμιων προβλημάτων. Ο Έλληνας πρωθυπουργός έχει επανειλημμένως ταχθεί υπέρ μιας «παγκόσμιας διακυβέρνησης», με το σκεπτικό ότι, αφού συμβαίνει ούτως ή άλλως, ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να την ελέγξουμε βάζοντας δημοκρατικές δικλίδες. Βέβαια, δεν έχουν όλοι την ίδια άποψη, ούτε πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρξει «καλή» ή «δημοκρατική» παγκόσμια διακυβέρνηση, διότι εξ ορισμού λειτουργεί εις βάρος της δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας των εθνών. Υπ’ αυτή την έννοια η αντιπολίτευση αλλά και αρκετοί εντός ΠΑΣΟΚ βλέπουν καχύποπτα τις επαναλαμβανόμενες αναφορές του Γιώργου Παπανδρέου στην ανάγκη παγκόσμιας διακυβέρνησης. Στο συνέδριο του Economist είχε δηλώσει ότι «χρειαζόμαστε μια παγκόσμια διακυβέρνηση, μια παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση και τη χρειαζόμαστε γρήγορα». Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ είχε υπογραμμίσει ότι «ο αναπτυξιακός στόχος της χιλιετίας μάς ωθεί στην ανάγκη να αναπτύξουμε μια παγκόσμια διακυβέρνηση που θα μεταμορφώσει τον κόσμο των ελεύθερων αγορών σε κόσμο των ελεύθερων ανθρώπων». Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ είχε υποστηρίξει ότι «στόχος της ΕΕ πρέπει να είναι η διαμόρφωση ενός συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, με την ουσιαστική συμμετοχή των στρατηγικών εταίρων (της ΕΕ), αλλά και τη συμμετοχή όλων των περιφερειών του πλανήτη μας, και βεβαίως η υιοθέτηση κοινών στόχων, κοινών αξιών, για να μπορέσουμε να μιλήσουμε για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων της εποχής». Σχεδόν σε όλες τις εκτός συνόρων ομιλίες του ο πρωθυπουργός αναφέρεται στην ανάγκη μιας «παγκόσμιας διακυβέρνησης», γεγονός που ωθεί αρκετούς να επισημαίνουν ότι οι επαναλαμβανόμενες αυτές αναφορές δικαιολογούνται για κάποιον ο οποίος προσβλέπει στη διεκδίκηση μιας διεθνούς θέσης, όπως αυτής του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ.



Μια ομολογία με νόημα

Στην Ευρώπη, πάντως, καταλυτικό ρόλο για την είσοδο του ΔΝΤ και τη σύμπραξή του με ευρωπαϊ κούς βραχίονες (ΕΚΤ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή), ώστε να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός «σωτηρίας» με αντίτιμο την εθνική κυριαρχία, έπαιξε η Ελλάδα. Οι παρεμβάσεις του μηχανισμού μπορεί θεωρητικά να έχουν ημερομηνία λήξης, οι επιπτώσεις όμως από το πέρασμά του θα μείνουν. Ούτε η εθνική περιουσία θα επιστραφεί ούτε τα κοινωνικά και εργασιακά κεκτημένα θα ανακτηθούν, εκτός κι αν γίνει «επανάσταση» όπως προέβλεψε ο Φάρατζ. Έχει ενδιαφέρον μια «ομολογία» ενός πρώην στελέχους του ΔΝΤ, την οποία αναφέρει η Κλάιν στο βιβλίο της: «Ο Ντέιβισον Μπαντού, υψηλόβαθμος αξιωματούχος του ΔΝΤ, που καθ’ όλη τη δεκαετία του 1980 σχεδίαζε τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής για τη Λατινική Αμερική και την Αφρική, παραδέχτηκε αργότερα ότι “όλα όσα κάναμε από το 1983 και μετά βασίζονταν στην αίσθηση ότι έπρεπε να εκπληρώσουμε μια αποστολή: Ο Νότος έπρεπε να “ιδιωτικοποιηθεί” ή να πεθάνει. Για το λόγο αυτό προκαλέσαμε αδιάντροπα ένα οικονομικό χάος στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική από το 1983 μέχρι το 1988”». Ας ελπίσουμε ότι μετά από χρόνια δεν θα είναι ο Πόουλ Τόμσεν ή κάποιος άλλος του ΔΝΤ που θα προβεί εκ των υστέρων σε παρόμοιες παραδοχές για τα όσα συμβαίνουν τώρα στην Ελλάδα… 

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Επίκαιρα