Η Ευρώπη ετοιμάζεται για την τελική σύγκρουση

του Tony Barber

Η κρίση δεν έχει τελειώσει. Τους επόμενους 12 μήνες θα υπάρξουν πολιτικές και κοινωνικές προκλήσεις, που θα δοκιμάσουν τις αντοχές της ευρωζώνης. Η αυλαία πέφτει με την τελική σύγκρουση πιστωτών και οφειλετών.

Έναν μήνα πριν από τις διακοπές του Αυγούστου, αδιαμφισβήτητα οι ηγέτες της Ευρώπης θα ήθελαν για πρώτη φορά μετά από 4 χρόνια να απολαύσουν τον ήλιο χωρίς να φοβούνται ότι θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου στην ευρωζώνη. Τα γεγονότα της τελευταίας εβδομάδας δίνουν βάση αισιοδοξίας.

Αφού ξέσπασε η κρίση στην Πορτογαλία την προηγούμενη εβδομάδα με την παραίτηση του υπουργού Οικονομικών, χρειάστηκαν μόλις 7 ημέρες για τους ηγέτες της χώρας ώστε να τη φέρουν πάλι υπό έλεγχο και να καλμάρουν τις αγορές. Στην Ελλάδα, η οποία, όπως η Πορτογαλία, επιβιώνει με διεθνή μηχανική υποστήριξη, οι πιστωτές βρίσκουν τρόπο να συνεχίσουν τη ροή των έκτακτων κεφαλαίων προς την Αθήνα σε αντάλλαγμα -κατά κοινή παραδοχή- ατελείς μεταρρυθμίσεις.
Στο ευρύτερο μέτωπο, η ένταξη της Κροατίας στην Ε.Ε., η απόφαση για την εκκίνηση ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Σερβία και η αποδοχή του αιτήματος της Λετονίας για ένταξη στην ευρωζώνηδείχνουν ότι η ευρωπαϊκή ενότητα εξακολουθεί να αποτελεί δέλεαρ. Επίσης, οι τελευταίοι δείκτες δραστηριοτήτων ΡΜΙ για τις ιδιωτικές επιχειρήσεις βρέθηκαν στο υψηλότερο επίπεδο από τον Μάρτιο του 2012. Η Ευρώπη θα πρέπει να αναρριχηθεί εκτός ύφεσης στο δεύτερο εξάμηνο του έτους.

Τα σημάδια αυτά είναι ενθαρρυντικά, αλλά δεν δίνουν καμία πραγματική απόδειξη ότι η κρίση τελειώνει.Μόνο ότι μπαίνει σε μία νέα φάση. Τους επόμενους 12 μήνες θα υπάρξουν πολιτικές, κοινωνικές και χρηματοοικονομικές προκλήσεις που θα δοκιμάσουν για μία ακόμη φορά τις διαχειριστικές ικανότητες της Ευρώπης εν μέσω κρίσης. ΕΠρώτον, οποιαδήποτε ανάκαμψη θα λάβει χώρα σε μία οικονομία με κατακερματισμένες πιστωτικές συνθήκες. Οι ιταλικές, οι πορτογαλικές και οι ισπανικές επιχειρήσεις, που διψούν για χρηματοδότηση σε ανεκτό κόστος, αντιμετωπίζουν μόνιμο μειονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους στην Αυστρία και τη Γερμανία. Αυτό γελοιοποιεί τους στόχους του ενιαίου νομίσματος και καθιστά αδύνατο για τον ιδιωτικό τομέα να αντιμετωπίσει τη μαζική ανεργία στη νότιο Ευρώπη.

Παράλληλα, το θεωρητικό πλαίσιο του μηχανισμού της Ευρώπης ενάντια στην κρίση -χρήματα για τους αμαρτωλούς σε αντάλλαγμα οδύνη, αυτοκριτική και υποσχέσεις ενάρετων μεταρρυθμίσεων- θα παραμείνει αναλλοίωτο. Υπό αυτήν την άποψη, δεν είναι τόσο σημαντικό εάν η κεντροδεξιά ή η κεντροαριστερά ή ένας μεγάλος συνασπισμός θα προκύψει στο κυβερνητικό σχήμα της Γερμανίας μετά τις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου. Κανένα από τα μεγάλα κόμματα δεν έχει διάθεση για επαναεξισορρόπηση της οικονομίας στην ευρωζώνη χρησιμοποιώντας το γερμανικό πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ώστε να αντισταθμιστεί η οικονομική βύθιση του νότου.

Το ιδανικό της ενότητας θα δεχθεί έντονες πιέσεις στις ευρωεκλογές του Μαΐου, που θα ανοίξουν τον δρόμο για την επιλογή των διαδόχων του προέδρου της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, όπως και του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Βαν Ρομπάι. Να περιμένετε εκτίναξη της στήριξης για λαϊκιστικά,αντικαθεστωτικά και αντιευρωπαϊκά κόμματα.

Στο άμεσο μέλλον το πολιτικό κλίμα θα είναι δύσκολο για όσους τάσσονται υπέρ φιλόδοξων πρωτοβουλιών ολοκλήρωσης, όπως η τραπεζική ενοποίηση και ένα ενιαίο σχήμα ασφάλισης των τραπεζικών καταθέσεων. Αυτό τονίστηκε τον προηγούμενο μήνα, με την ολλανδική ανακοίνωση που κήρυττε ότι η εποχή «της ακόμη μεγαλύτερης ένωσης» σε κάθε τομέα πολιτικής έχει τελειώσει. Ο ευάλωτος χαρακτήρας του κοινού σκοπού γίνεται εμφανής και στη ρητορική που χρησιμοποιήθηκε κατά τις επιθέσεις μεταξύ γαλλικής κυβέρνησης και Χ.Μ. Μπαρόζο τις τελευταίες εβδομάδες.

Ο άνεμος δεν είναι ούριος. Θα χρειαστεί ισχυρό πνεύμα συλλογικής προσπάθειας για να υιοθετηθεί αυτό που ήδη σχηματίζεται ως ένας νέος γύρος οικονομικής στήριξης των κρατών που έχουν προσφύγει στον μηχανισμό στήριξης.

Ας δούμε τα τριετή προγράμματα για την Ιρλανδία και την Πορτογαλία που λήγουν αυτόν τον Δεκέμβριο και τον Ιούνιο του 2014 αντιστοίχως. Οι ηγέτες της Ευρώπης ήλπιζαν ότι θα λήξουν εγκαίρως ώστε να φανεί η άψογη διαχείριση της κρίσης. Η Ιρλανδία, όμως, παλεύει να βγει από την ύφεση, γεγονός που δείχνει ότι δεν είναι εξασφαλισμένη η ομαλή επιστροφή της στις αγορές.

Όσο για την Πορτογαλία, αυτή η κυβερνητική κρίση έφερε στο φως τα όρια της πολιτικής και της λαϊκής ανοχής στη λιτότητα. Έξοδος από το μνημόνιο είναι απίθανη χωρίς περισσότερη βοήθεια, γιατί το δημόσιο χρέος της ενισχύεται στο 130% του ΑΕΠ, δεν διαφαίνεται ουσιαστική οικονομική ανάπτυξη και σχεδόν το ένα πέμπτο των εργαζομένων βρίσκεται στην ανεργία.

Εν τω μεταξύ, ελάχιστοι είναι οι ειδικοί που θεωρούν ότι η Ελλάδα θα αποφύγει μία νέα αναδιάρθρωση χρέους.

Από το πρώτο πακέτο στήριξης για τη χώρα το Μάιο του 2010 οι πολιτικές συνθήκες στις πιστώτριες χώρες έχουν γίνει αρκετά εχθρικές για τους οφειλέτες. Αλλά και η υπομονή των οφειλετών στην κακουχία εξαντλείται. Με αυτήν την τοξική σύγκρουση θα πέσει η αυλαία στην κρίση της ευρωζώνης..